LISEK POSPOLITY

Lis (Vulpes vulpes), ssak z rodziny psów (Canidae), zaliczanej do rzędu drapieżnych (Carnivora), zamieszkujący Europę, część Azji oraz północną Afrykę. Długość ciała do 90 cm, ogona do 40 cm, wysokość w kłębie do 40 cm, ciężar ciała ok. 7 kg. Sierść wyjątkowo gęsta, zwarta, ubarwiona rudoczerwono, często z niewielką domieszką włosów srebrnych lub czarnych. Tułów wydłużony, długie uszy, pysk długi, wąski, ogon długi, puszysty. Spód ciała, koniec ogona i wewnętrzna strona kończyn białe. Na wierzchniej stronie ogona, przy nasadzie, znajduje się gruczoł wydzielający substancję zapachową charakterystyczną dla lisa. Aktywny głównie o zmierzchu, także w dzień. Zamieszkuje lasy, łąki, parki oraz tereny uprawne, w górach dochodzi powyżej granicy lasu. Zamieszkuje nory, które sam kopie lub zajmuje po innych zwierzętach, np. borsukach. Pożywienie stanowią głównie drobne kręgowce, ptaki, ryby, padlina oraz owoce. Okres godowy przypada na styczeń-luty, po ciąży trwającej ok. 55 dni samica rodzi 3-6 młodych, ubarwionych szarobrązowo, które w wieku 3-4 miesięcy osiągają samodzielnosć i odłączają się od matki. Lis jest jednym z głównych nosicieli wścieklizny. Ceniony z uwagi na futro, w hodowlach fermowych uzyskano liczne odmiany barwne. W Polsce lis jest zwierzęciem łownym.

 

Lis należy do rodziny psów. Nogi (stawki) ma cienkie, krótkie, tułów długi, ogon (kita) ma długi i puszysty, pysk długi i wąski z czarnym wietrznikiem i wąsami, oczy skośne, uszy krótkie stojące na boki. Futro lisa jest kasztanowo brązowe lub kasztanowo żółte. Dolna część pyszczka, podgardle, pierś, podbrzusze, wewnętrzna strona nóg - biała, a koniec ogona (kwiat) - biały lub czarny. Podgardle, pierś i podbrzusze u niektórych odmian są popielate lub czarne. Zewnętrzna strona uszu oraz dolna częąć stawek - czarne. Futro ma włos dwojaki: przewodni - długi, błyszczący oraz gęsty, krótki puch. Przeciętna długoąć lisa mierzona razem z kitą wynosi około 115 cm (95 - 135), w tym kita ma około 40 - 50 cm. Wysokoąć około 35 cm (35 - 40), masa około 7 kg (4 - 8 kg).

Lisy żyją zarówno w lesie, jak i w polu. W lesie lisy obierają miejsce suche (wzniesienia), nawet piaszczyste, zarośnięte gęsto krzewami i młodnikami. W polu mają ostoję w krzakach i zaroślach (tarnina) lub jarach dziko zarosłych, czasem nawet w zbożu lub na gołych wzgórzach.

 

W miejscach swoich ostoi lisy kopią rozległe nory (nawet 20 - 30 m długie) często z kilkoma wlotami. W środku nory znajduje się komora (większe pomieszczenie), gdzie lisy odbywajś cieczkę i suka szczeni się. Nora ma wiele bocznych korytarzy. Lisy mają zwykle kilka nor, przy czym jedna stanowi ich stałą siedzibę, a inne dają im tylko chwilowe schronienie w niebezpieczeństwie lub w czasie niepogody. Lis jest leniwy w kopaniu nor i dlatego często korzysta z nor borsuczych, a nawet zamieszkuje z nim razem (czasami wypędza borsuka).

Lis jest mięsożerny. Główne jego pożywienie stanowią myszy, ale zjada także żaby, jaszczurki, ryby, raki, ptaki, jaja ptasie, króliki, zające, a nawet kożlaka. Nie gardzi również padliną. Ponadto zjada jagody i owoce (gruszki, jabłka) oraz ślimaki, dżdżownice i larwy chrząszczy.

 Lis pełni w lesie funkcje sanitarne (sanitariusz). Spośród zwierzyny łownej chwyta bowiem przede wszystkim sztuki chore i słabe. Lisica w okresie karmienia młodych wyrządza duże szkody wśród zdrowej zwierzyny, głównie młodzieży. Lis żeruje zasadniczo w nocy. Jeżeli jednak nie spodziewa się niebezpieczeństwa, to rozpoczyna polowanie nawet już od południa lub nieco wcześniej (zwłaszcza w zimie, ponieważ trudniej mu jest zdobyć żer). Największe szkody robią lisy w lecie, kiedy to stare muszą dostarczać żeru młodym. Wtedy zakradają się nawet do zabudowań gospodarczych, aby zdobyć drób lub złapać oddaloną od zabudowań kurę itp. Lis swoją zdobycz upolowaną lub znalezioną padła "zarzyna" podobnie jak ryś, odgryzając najpierw łeb. Po nasyceniu się niektóre kawałki żeru zakopuje "na zapas" i w późniejszym czasie wraca w to miejsce.

Cieczka lisów odbywa się w styczniu i lutym. Liszka przygotowując się do cieczki już w grudniu zaznacza swój rejon śladami zapachowymi (odchody, mocz i wydzielina z gruczołów ogona) na pniach lub kamieniach. Wypędza z tego rejonu inne liszki i młode lisy. W tym okresie kilka nieraz psów lata za sukami, gryząc się między sobą. Sam akt kopulacji następuje przeważnie w norze, gdzie zbiera się nawet kilka psów. Ma on przebieg podobny jak u psów domowych; sczepienie się trwa ok. 20 min. Po okresie cieczki psy odchodzą od liszki.